Close
Hareketin algılanması ve dengenin sağlanmasında görevli beyin bölgeleri ve sinirlerin hastalıklarını konu alan bilim dalıdır.
Hareketin algılanması ve dengenin sağlanması için vestibüler sinirden gelen duyular, eklem pozisyon duyuları ve gözlerden gelen görsel veriler beyinde işlenir ve hareket algısı oluşturulur. Beyinden çıkan komutlarla doğru kas ve eklem hareketleri yapılarak denge sağlanır. Bu sistemdeki yapılardan hehangi birinde ortaya çıkacak aksaklık, bir hareket illüzyonu olan baş dönmesine (Vertigo), yer kayar, salıncakta sallanır, uçar gibi hissetmeye ( dizziness) ve denge bozukluğuna yol açabilir.
Vertigonun, santral, periferik, psikojenik ve diğer sebepler başlığı altında toplanan birçok nedeni olabilir.
Santral Vertigo Nedir?
Santral vertigo, beyin hastalıklarına bağlı ortaya çıkan başdönmesidir.
Santral vertigo formları, medulla oblongata, vestibüler çekirdekler, oküler motor çekirdek ve orta beyindeki integrasyon merkezlerine, vestibüloserebellum, talamus ve temporoparietal korteksteki multisensöryel vestibüler korteks alanlarına uzanan vestibüler yolaklar üzerindeki lezyonlardan kaynaklanır, bu yapılardaki infarktüs(damar tıkanıklıkları), hemoraji (kanama), tümör, multipl skleroz plaklarına, vestibüler migrene bağlı ve nadiren geçici iskemik ataklara ve epilepsiye bağlı olabilir.
Santral vertigoyu diğerlerinden ayırmak için vertigonun süresi, nistagmusun özellikleri ve eşlik eden nörolojik bulgular yardımcıdır. Kranial MRG, BBT gibi görüntüleme yöntemleri videonistagmografi (VNG), elektroensefalografi (EEG) ve kan tetkikleri kullanılabilir.
Vestibüler / Baziler Migren Nedir ?
Ataklar sıklıkla oksipital baş ağrısı veya basınç hissi ile birlikte gelir. Baş dönmesi mide bulantısı ve işitme kaybı eşlik eder. Atak esnasında ışığa ve sese aşırı duyarlılık olur, araç tutması artar. Baş dönmesini süresi çok değişkendir, dakikalar içinde geçtiği gibi saatlerce süren ataklar da olabilir. Genellikle hastalarda diğer migren tipleri olur ve ailelerinde migren öyküsü vardır.
Eğer vertigo ataklarına çift görme, yüzde güçsüzlük, konuşma veya yutma bozuklukları gibi beyin sapı bulguları eşlik ediyorsa, bilinç değişiklikleri, psikomotor bozukluklar ve davranış değişiklikleri eşlik ediyorsa baziler migren olarak isimlendirilir.
Baziler migreni, geçici iskemik atak, Meniere Hastalığı veya vestibüler paroksizmlerden ayırmak gerekir.
Periferik Vertigo Nedir ?
İç kulaktaki yarım daire kanallarının, utrikülün, sakkülün ve vestibüler sinirin lezyonlarına bağlı olarak ortaya çıkan vertigo, periferik vertigo olarak tanımlanır.
Periferik vertigonun 3 formu vardır:
1. Her iki kulakta periferik vestibüler fonksiyon kaybı.
2. Temel belirti baş hareketleri ile sallanma hissi ve yürümede denge bozukluğudur.Tek taraflı vestibüler fonksiyon kaybı. Temel belirti baş dönmesi ve bir yöne düşme eğilimidir.
3. Periferik Vestibüler sistemin uygunsuz uyarımı. Yarım daire kanallarının ya da vestibüler sinirin uygunsuz uyarımı olur. ( Örneğin kristallerin yarım daire kanallarına dökülmesi) Temel belirti ataklar şeklinde veya belli pozisyonlarda baş dönmesi olmasıdır.
Periferik Vertigo Nedenleri Nelerdir?
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo ( BPPV)
İç kulaktaki kristallerin yerlerinden çıkarak yarım daire kanalları içine dökülmesi sonucu oluşur. Genelde 40 yaşından sonra görülür. Hızlı baş hareketleri ve belli pozisyonlarda şiddetli baş dönmesi ve mide bulantısı ortaya çıkar. Nörootolojik muayene ve pozisyonel testlerle tanı konur.
Vestibüler Nörit
En sık viral nedenlere bağlı oluştuğu düşünülmektedir. Genellikle 30-60 yaş arası erişkinleri etkiler. Tek taraflı vestibüler yetmezlik ortaya çıkar. Sürekli baş dönmesi, mide bulantısı, yürüme ve denge bozukluğu görülür. Çok şiddetli baş dönmesi mide bulantısı kusma ile başlar ve birkaç hafta içinde yavaşça geriler.
Meniere Hastalığı
Baş dönmesi atakları ile beraber yavaş ilerleyici işitme kaybı, kulakta dolgunluk hissi ve kulak çınlaması ile karakterizedir. Genellikle 40-60 yaşları arasında başlar. İç kulaktaki endolefi içeren labirintin şişmesi ve endolenf ile perilenf boşluklarını ayıran membranın aralıklı yırtılması ile oluşur. Başlangıçta tek taraflı olmasına rağmen zaman içinde diğer kulak da etkilenir. Teşhis için nörootolojik değerlendirme, klinik takip ve diğer baş dönmesi nedenlerinin dışlanması önem arzetmektedir.
Vestibüler Paroksizm
Kulak çınlaması ve işitme kaybı gibi şikayetlerin eşlik ettiği ya da etmediği, saniyeler ya da dakikalar süren baş dönmesi atakları olur. Tek taraflı işitme kaybı, kulak çınlaması ve ölçülebilir vestibüler fonksiyon bozuklukları ataklar sırasında, zaman zaman veya sürekli olabilir. Damarsal anomalilere bağlı veya ileri yaşlarda damarların genişlemesi ve vestibüler sinire bası yapması ile ortaya çıktığı düşünülmektedir. İleri sürülen diğer bir neden santral nukleusun bası ile tetiklenmesidir. Nadiren baş dönmesi atakları vestibüler siniri geren bir araknoid kiste bağlı olabilir. Tanıda vesibüler sinir veya nukleus basısının görüntüleme yöntemleri ile gösterilmesi önemlidir.
İki Taraflı Vestibüler Yetmezlik
Baş hareketleri ve yürüme esnasında bulanık görme, özellikle karanlıkta ve engebeli zeminlerde yürürken denge bozukluğu yakınmaları olur. Hastalar en sık yürüdükleri veya koştukları esnada çevrenin hareket etmesinden şikayet ederler.
İki taraflı vestibülopatinin %20-30’unda sebep bulunamaz. En sık görülen nedenler; bazı ilaçların yan etkisi, serebellar dejenerasyon, menenjit, labirintit, oto-immun hastalıklar, tümörler, nöropatiler ve Meniere Hastalığıdır.
Perilenf Fistülü
Perilenf fistülü ve süperior kanal ayrılmasında öksürme hapşırma, yüksek sesler ile ortaya çıkan baş dönmesi yakınması olur. Fistülün yerine göre baş dönmesinin özellikleri değişebilir. Altta yatan sebep perilenfatik boşluk ve orta kulak veya perilenfatik boşluk ve intrakranial boşluk arasında basıncın iletiliyor olmasıdır. Her baş dönmesinde olduğu gibi tanıda hastanın nörootologik muayene ile değerlendirilmesi esastır, Kranial MRG ve BBT tanı koymada yardımcı olabilir.
Psikojenik Vertigo Nedir?
Dizzines ve baş dönmesi yakınması ile başvuran hastaların önemli bir bölümünde neden somatoform bozukluklardır ya da katkıda bulunur. Somatoform bozukluk ilk önce psikopatolojik yakınmalar olmadan ortaya çıkar. Hastalar sıklıkla uyuşukluk, tepe taklak olma hissi ve yürüme sırasında dengesizlikten yakınırlar. Altta yatan hastalığa bağlı olarak motivasyon ve konsantrasyon bozuklukları, günlük işlerde ve iş performansında düşme, kalp hızında artış, bulantı, terleme, soluk alamama, boğulma hissi, iştah kaybı gibi yakınmalar baş dönmesine eşlik edebilir. Hastalar nadiren baş dönmesinin tetiklendiği etken olarak stresli durumlar ve çelişkileri göstermektedir.
Vertigonun Diğer Sebepleri Nelerdir ?
Santral, periferik ve psikojenik sebepler dışında kalan tüm baş dönmesi nedenleri bu başlık altında toplanmaktadır. Metabolik, enfeksiyöz, genetik özellikte pek çok hastalık baş dönmesine yol açabilmektedir.
En sık görülen diğer sebepler; presenkop, tansiyon düşüklüğü, kalp ritim bozuklukları, travmalar, şeker hastalığı, troid fonksiyon bozukluğu, HIV, Ebstein-Bar virüsü, Friedreich Ataksisi ve ilaçlardır.
